ABD enflasyonu yüksek çıktı, ‘Garanti’ projelere ‘Güncelleme’ gelecek

Amerika Birleşik Devletlerinde geçen yıl mayısta yüzde 0,1 olan enflasyonun Nisan 2021’de yüzde 4,2 ile 13 senenin doruğuna yükselmesi dünya genelinde piyasaları salladı.

Prof. Dr. Uğur Emek, yap işlet devret usulüyle yapılan otobanlarda ve köprülerde dolar türü maliyetlerin Amerika Birleşik Devletleri enflasyonu kadar çoğalacağını söyledi.

Amerika Birleşik Devletlerinde nisanda harcayıcı enflasyonunun senelik yüzde 4,2 ile 13 senenin doruğuna yükselmesi, tüm dünya ile beraber Türkiye’yi de etkiliyor.

Amerika Birleşik Devletlerinde geçen yıl mayıs ayında senelik yüzde 0,1’e kadar gerileyen enflasyon, Ağustos 2008 sonrasının azami seviyesine erişirken, Amerika Birleşik Devletlerinde hazine bonoyu faizleri yükseldi.

Amerika Birleşik Devletlerinde finansal şartların sıkılaşacağı evhamıyla tüm dünyada borsalarda sert satışlar görülürken, büyüyen ülke para üniteleriyle beraber TL’de de değer kaybı görüldü.

2020’yi 7,43 seviyesinde kapatan dolar/TL bugün 8,50’yi görürken, seneyi 9,13 ile kapatan euro/TL’de de bugün 10,27 ile rekor seviyelere yanaşıldı. 

Türkiye’nin uzun senelerdir kurtulamadığı ve son senelerde giderek artan enflasyon meselesinin, önümüzdeki aylarda Amerika Birleşik Devletleri başta olmak üzere gelişmiş ülkelerin de başını ağrıtması beklenirken, bu gidişatın Türkiye gibi yüksek dış borcu, yüksek döviz türü mükelleflikleri ve düşük rezervi olan ülkeleri derinden etkileyecek neticeleri olacak.

1- DOLAR TÜRÜ BORÇLANMA MALİYETLERİ

Türkiye’nin 1 sene içinde döndürmesi gereken dış borcu şubatta 192 milyar dolarla rekor kırdı. Üstüne 37 milyar dolarlık da cari sarih ilave edildiğinde 1 senelik finansman lüzumu takribî 230 milyar dolara erişiyor.

Dış borçların döndürülmesi için dış borçlanmaya gereksinim var ancak Amerika Birleşik Devletlerinde enflasyonun çoğalması, dolar türü borçlanma maliyetleri de artırıyor. Türkiye’nin yüksek tehlike primi sebebiyle zati eş ülkelere göre yüksek olan dolar türü borçlanma maliyetlerinin önümüzdeki yarıyılda ülke tehlike primi düşmezse çoğalması olası.

2- TL ENFLASYONU VE DÖVİZ TÜRÜ BORÇLAR

TL’nin döviz karşısındaki değer kaybı, halihazırda nisanda yüzde 17,14 ile iki yılın doruğuna yükselen enflasyon için yukarıya doğrultulu yeni tehlikeler oluşturuyor.

Nitekim, Merkez Bankası’nın Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası enflasyon raporuna göre, 2020 senesini yüzde 14,6 oranıyla kapatan enflasyona, döviz kurlarındaki çoğalışın katkısı 6,2 puan olmuştu.

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, son enflasyon raporunda 2021 sonu enflasyon temennisini yüzde 9,4’ten yüzde 12,2’ye yükseltirken, 2,8 puanlık çoğalışın 1,8 puanla büyük kısmının kur ve ithalat maliyetleri çoğalışından geldiğini açıkladı.

Öte yandan, Türkiye’de finansal kesim dışındaki işletmelerin döviz pozisyon sarihi, şubat haysiyetiyle 155,3 milyar dolar seviyesinde.

2020 sonunda ulusal kazancın yüzde 62,8’ine erişerek rekor kıran 450 milyar dolarlık dış borç de ilave edildiğinde, kur çoğalışının, kazancının büyük kısmı TL olan kamu ve özel sektöre getirdiği ilave yükler daha net görülebilir.

3- YAP İŞLET DEVRET MALİYETLERİ ÇOĞALACAK

Türkiye’nin sol senelerde en çok konuştuğu mevzulardan biri, devletin yüksek döviz türü kazanç garantisiyle ve dövizle hesaplanan maliyetlemelerle özel sektöre yaptırdığı yap işlet devlet projeleri.

Son senelerde bir hayli otoban, köprü, santral, sağlık kurumu ve havalimanı bu biçimde yapıldı.

Bu projeleri üstlenenler, büyük oranda döviz türü kredilerle yatırımları yaparken, devlet de döviz türü mükelleflik altına girdi.

Mevzuyu yakından takip eden uzmanlardan Prof. Dr. Uğur Emek, yap işlet devret projeleriyle devletin 157 milyar dolar şartlı mükelleflik altına girdiğini belirtiyor.

Bu biçimde yapılan eriştirme projelerinde geçiş fiyatları ve garanti ödemeleri döviz türünden hesaplanırken, maliyetler senede iki kez “aktüelleniyor”. Aktüelleme yaparken döviz kurlarındaki metamorfozla beraber Amerika Birleşik Devletleri harcayıcı enflasyonu da dikkate alınıyor.

Prof. Dr. Emek, Amerika Birleşik Devletlerinde enflasyonun yüzde 4,2 ile 13 senenin doruğa erişmesinin, kur çoğalışıyla beraber hem geçiş fiyatlarına hem de devletin ödeyeceği garanti fiyatlarına Amerika Birleşik Devletleri enflasyonu kadar zam yapılması anlamına geldiğini belirtiyor. 

Osmangazi Köprüsü’nü misal veren Emek, “Bu köprüden geçişte kontrata göre maliyet başlangıçta 35 dolardı. Seneler içinde Amerika Birleşik Devletleri enflasyonu kadar zamlanarak son olarak 41 dolara gelmişti. Amerika Birleşik Devletlerinde enflasyonun çoğalması, 41 doların daha süratli çoğalması anlamına gelecek” dedi.

Emek, bazı projelerde euro türü maliyetleme olduğunu, onların da euro bölgesi enflasyonuna göre çoğalış gösterdiğini dile getirdi.

Emre Deveci/Lafçı

Kaynak: www.patronlardunyasi.com
URL: https://www.patronlardunyasi.com/haber/ABD-enflasyonu-yuksek-cikti-Garanti-projelere-Guncelleme-gelecek/250341