Arabamızı Tanıyalım #1: Araba Motorları Nasıl Çalışır, Hangi Parça Ne İşe Yarar?

Bir noktadan başka bir noktaya süratli bir biçimde erişmek için en çok kullanılan vasıtaların başında gelen arabalar, uzun senelerden beri rakamsız mühendisin üzerinde çalışarak geliştirdiği çok karışık aletlerdir. Bir otomobilin hareket edebilmesi için suratlarca parçanın geçim içerisinde çalışması gerekir. Elbette bu karışıklığın içerisinde de bir kumpas olduğunu öğrenmemiz gerekiyor. Zati kumpas olmasaydı bu vasıtaların çalışma sürekliliği sağlanamazdı. Bu içerikle başlayacağımız yeni serimizde sizlere otomobillerde bulunan parçaları ayrıntılı bir biçimde tanıtmaya çalışacağız.

Her yaştan ve alakadan insanın zorlanmadan kavrayabilmesi için en kolay haliyle anlatmaya çalışacağım bu serinin ilk kısmında otomobilin en pahalı parçası, sanki kalbi olan motorlara değineceğim. Muhtelif enerji maddeleriyle bir otomobilin hareket etmesini sağlayan motorlar, bu yazımızı bitirdikten sonra sizin için meçhul olmaktan çıkacak. O zaman süratlice motor ve derinliklerine inelim.

Vasıtalarımızda bulunan motorlar nasıl çalışır ve hangi parçalara sahiptir?

Motor nedir? Otomobillerimizde bulunan içten yanmalı motorun tarihi ne, hangi varyasyonları var? Tasarımına göre içten yanmalı motorlar Wenkel motoru Rotary motor Pistonlu motor Yakıt kullanımına göre motorlar İçten yanmalı motorlarda hangi parçalar bulunur ve bu parçaların işlevleri nelerdir? Silindir bloğu motor bloğu nedir? Silindir kapağı ve silindir contası nedir? Piston nedir? Piston kolu Biyel kolu nedir? Krank mili nedir? Kam mili Garip mil nedir? Subaplar nedir? Radyatör nedir? Su pompası Devirdaim nedir? Yakıt pompası nedir? Karbüratör nedir? Hava filtresi nedir? Manifold nedir? Karter nedir? Yağ pompası nedir? Yağ filtresi nedir? Buji nedir? Şarj dinamosu nedir? Endüksiyon makarayı nedir? Konjektör Regülatör nedir? Motor distrübitörü nedir? Marş motoru nedir? Enjeksiyon pompası nedir? Şırınga nedir? Geleceğin motorları olarak gösterilen elektrikli motorlara yakından bakalım Stator nedir? Rotor nedir? Hibrit vasıtalar nedir, çalışma ilkeleri nelerdir?

Motor nedir, ne işe verim?

İsmini sık sık dinlediğimiz motorlar bütün olarak nedir diye hiç düşündünüz mü? Motorları en kolay haliyle düşünürsek bir enerji formunu elektrik, benzin, dizel, LPG alıp bunu mekanik enerjiye çeviren aparatlardır. Bu mekanik enerji de otomobillerimizde hareket etmeyi sağlamak için kullanılıyor. İşin özünde taşıtlarda kullanılan 2 cins motor var. Bunlardan ilki büyük çoğunluğu sağlayan içten yanmalı motorlar. Ötekiyi ise geleceğin teknolojisi olan elektrik motorları. Elbette bu motorlar da kendi içinde yaktığı yakıta ve mekaniğine göre dağılabiliyor. Tüm bunlara yazının devamında değineceğiz. 

Elbette elektrik motorundan da bahsedeceğiz, ancak bu yazımızda hakikat odaklanacağımız nokta içten yanmalı motorlar olacak. Ülkemizde kullanılan otomobillerin hemen hemen tamamı içten yanmalı motora sahip olduğundan bu motorları bilmenin daha ehemmiyetli olduğunu düşünüyorum. Yazımızın sonunda elektrikli motorlarla alakalı bilgilere de erişebileceğinizi andırdıralım.

Otomobillerimizde bulunan içten yanmalı motorun tarihi ne, hangi varyasyonları var?

Tarihi hipotez edeceğinizden daha öncekine direnen içten yanmalı motorlar, ilk olarak Parisli fizikçi Christiaan Huygens ve asistanı Denis Papin tarafından 1673’te geliştirildi. Belçikalı mühendis Etienne Lenoir ise 1859’da “Gazlı ve genleşmiş havalı motor” ismi altında iki zamana sahip içten yanmalı motorun tescilini alıp 1860 senesinde elektrik ile ateşlenip su ile soğutulan ilk içten yanmalı motoru geliştirdi. 

İçten yanmalı motorun bu kısa tarihini geride vazgeçtiğimize göre çalışma ilkesine bakalım. İçten yanmalı motorlar; hava ile yakıt karışımını yakıt odasına alıp sıkıştırarak ateşleyen ve bunun neticesinde enerji elde eden motorlardır. Elbette bu harekâtı yaparken devreye rakamsız adım giriyor, ancak en kolay haliyle yukarıyadaki gibi özetleyebiliriz. Günümüzde tasarım cinslerine göre iki adet içten yanmalı motor cinsi vardır. Bunlar; pistonlu motor ve rotary motordur. 

Tasarımına göre içten yanmalı motorlar

Wenkel motoru Rotary motor

Gerek sık sık bakıma lüzum dinlemesi gerekse de yüksek yakıt tüketimi sebebiyle son senelerde artık kullanılmayan bu motor cinsi, pistonlu motorlardan çok daha değişik bir yanma süreci geçiriyor. 20. yy’da buluş edilen tek içten yanmalı motor tipi olan Wenkel motoru, efor / hacim bakımından pistonlu motorlardan uzun seneler süresince daha iyi gidişatta oldu. Bu motorların son temsilcisinin 2000’li senelerin başında üretildiği düşünüldüğünde pistonlu motorların onu geçmek için uzun seneler uğraştığını görüyoruz.

Wankel motorunun çalışma ilkesine baktığımızda orta kısma yerleştirilmiş üçgen rotorun aldığı konuma göre yakıt ve havayı alıp sıkıştırıp yakarak egzozdan dışarı attığını görüyoruz. Pistonlu motorlar gibi 4 zamana sahip bu motor; emme, sıkıştırma, yanma ve egzoz zamanlarını sırasına reelleştiriyor. 

Pistonlu motor

Pistonlu motorlar, günümüzde en sık gördüğümüz motor cinsidir. Motorun silindir rakamına göre pistonlar muhtelif noktalara yerleştirilir. Günümüzde kabul gören motor cinsi olduğu için yazının devamında bu motoru daha ayrıntılı bir biçimde göreceğiz, ancak genel olarak bahsetmek gerekirse 4 zamanlı olarak çalışır. Bu zamanlarda yakıt ve havayı alıp sıkıştırıp yakarak egzozdan çıkış sağlar. Yakıt olarak benzin veya LPG kullanan motorlarda ateşleme yapması için bujiler yer alırken, dizel motorlarda ise motorini ısınmış havanın üzerine püskürtmek için şırınga yer alır.

Yakıt kullanımına göre motorlar

Motorlar enerji üretmek için bir yakıta lüzum dinlerler. Yakıtlarına göre de motorlarda bazı farklılıklar olur. Motorun çalışma ilkesini etkileyen yakıt kullanımına göre motorlara baktığımızda karşımıza 2+1 çeşit motor tipi çıkıyor. Bunlardan ilki dizel, başka bir deyişle mazotla çalışan motorlardır. Bunun dışında benzinle çalışan motor tipi en yaygın olanıdır. Ayrıca benzinli motorlar LPG sistemiyle çalışabilir. Ülkemizdeki benzinli vasıtaların çok büyük bir kısmında benzinin yükselen maliyetinin de tesiriyle LPG taktırılması yaygındır.

İçten yanmalı motorlarda hangi parçalar bulunur ve bu parçaların işlevleri nelerdir?

Şimdi geldik içten yanmalı motorların parçalarına ve bu parçaların ne işe yaradığına. Pistonlu bir motorun içerisinde her biri ayrı hayati ehemmiyete sahip çok fazla parça vardır. Bu parçaların biri dahi muntazam çalışmasa motor işlevini bütün olarak yerine getiremez. Bu nedenle bu parçaları iyi tanımamız gerekiyor. 

Silindir bloğu motor bloğu nedir, ne işe verim?

Motor bloğu, motorun pek çok parçasını içerisinde barındıran hakikat gövdeyi oluşturur. Bilgisayar teçhizatlarından misal vermek gerekirse bu parçanın anakart ile eşleştiğini söyleyebiliriz. İçerisinde silindir, krank, marş motoru gibi parçalar da dahil olmak üzere pek çok motor parçasını istikrarlı bir biçimde yakalamaya verim.

Silindir kapağı ve silindir contası nedir, ne işe verim?

Silindir bloğunun üzerini kapatan bu kapak, motorun tamamen kapanmasını sağlar. Üzerinde; benzinli motorlarda buji, dizel motorlarda ise şırıngaları taşır. Ayrıca subap mekanizması da silindir kapağında bulunur ve yanma odalarının etrafında su kanalları bulunur.

Piston nedir, ne işe verim?

Pistonlar, silindir bloğunun içerisindeki boşluklarda devamlı hareket eden ve bu sayede zamanların oluşmasını sağlayan parçalardır.

Piston kolu Biyel kolu nedir, ne işe verim?

Piston kolu, isminden de kavrayabileceğiniz gibi pistonların hareket etmesini sağlayan parçadır. Pistondan alınan dikey eforu krank miline ileten piston kolu, bu sayede motorun çalışmasının sürekliliğini sağlar.

Krank mili nedir, ne işe verim?

Krank mili, pistonların piston koluna ilettiği dikey hareketi dairesel bir dönüş hareketine çevirmeye verim. Krank milinin ön ucunda bulunan dişli kam miline hareket verirken kasnak ise su pompası ile alternatöre hareket sağlar.

Kam mili Garip mil nedir, ne işe verim?

Kam mili, motorun en ehemmiyetli parçalarından biridir. Piston subaplarının giderekmesinden mesul olan kam mili, triger kayışı veya zincirle hareketini sağlayarak motorda bulunan tüm silindirlerin zamanlarını meselesiz bir biçimde sürdürmeye devam etmesini sağlar.

Subaplar nedir, ne işe verim?

Emme ve eksoz olmak üzere iki değişik subap vardır. Emme subapları benzinli ve LPG’li taşıtlarda benzin ve hava karışımının silindire girmesini sağlar. Dizel taşıtlarda ise emme subabının misyonu yalnızca havayı silindirin içine sokmaktır. Eksoz subapları ise yanma neticesinde oluşan gazın silindirin dışına atılmasını sağlar.

Radyatör nedir, ne işe verim?

Radyatör, devamlı yüksek devirlerde çalışan motor parçalarının su yoluyla soğutulmasını sağlar. Ambarındaki suyu bir pervane takviyesiyle devamlı soğutan radyatör, motorun sıcaklık yapmaması için lüzumlu olan çok ehemmiyetli bir parçadır.

Su pompası Devirdaim nedir, ne işe verim?

Radyatörün ambarındaki suyu motora götüren ve oradaki suyun yine radyatöre gelmesini sağlayan su pompası, suyun motor içerisinde devirdaim yapmasını sağlayan kendi motoruna sahip bir parçadır.

Yakıt pompası nedir, ne işe verim?

Yakıt pompası, benzin ambarındaki yakıtı alarak yakıt ile havanın karışımının yapılacağı karbüratöre pompalamayı sağlar.

Karbüratör nedir, ne işe verim?

Vasıtalarımızda eforu sağlayan enerji yakıt ve hava karışımı ile sağlanır. Karbüratör ise sürücünün istediği ölçüde benzin ve havayı buğu halinde karıştırır.

Hava filtresi nedir, ne işe verim?

Dışarıdan motor içerisine alınan havayı arınan hava filtresi, motorun içinin devamlı pak kalmasını sağlar.

Manifoldlar nedir, ne işe verim?

Motorlarda emme ve eksoz olmak üzere iki değişik manifold bulunur. Emme manifoldu; karbüratörde karışmış olan benzin ve hava karışımını silindirlere dağıtırken eksoz manifoldu ise yanma sonunda oluşan gazları toplayarak eksoz borusuna vazgeçer.

Karter nedir, ne işe verim?

Karter, silindir bloğunun alt kısmında bulunan gözetici parçadır. Ayrıca motor yağı da karterde yakalanır.

Yağ pompası nedir, ne işe verim?

Yağ pompası, karterdeki yağı emerek yağlanması gereken tüm motor parçalarına yağı eriştiren bir parçadır.

Yağ filtresi nedir, ne işe verim?

Yağ filtresi, motorun rastgele bir eskime yaşamadan sıhhatli bir biçimde çalışabilmesi için lüzumlu olan yağı arınan aparattır.

Buji nedir, ne işe verim?

Motorun bir nevi çakmaktaşları olan bujiler, yanma odasında sıkıştırılmış olan benzin – hava karışımını ateşleyen parçadır. Bujiler, otomobillerin en sık mesele çıkaran parçaları arasında yer alırlar. O nedenle şayet motorun çalışma sesinde bazı takılmalar seziyorsanız bujileri bir hakimiyet etmenizi öneriyorum.

Şarj dinamosu nedir, ne işe verim?

Akümülatör ilk başta lüzumlu elektrik enerjisini motorun çalışması için yollar. Motor çalıştıktan sonra ise otomobilin öteki elektrik aksamlarına da enerji sağlayacak akümülatörün yine şarj olması için devreye şarj dinamosu girer. Şarj dinamosu, mekanik enerjiyi alıp yine elektrik enerjisine çevirerek vasıtanın devamlı kalkışa hazır halde olmasını sağlar.

Endüksiyon makarayı nedir, ne işe verim?

Otomobilin ilk çalışma anında lüzumu olan akımı oluşturmak için lüzumlu endüksiyon makarayı, aküden gelen 12 voltluk doğru akımı 18 – 25 bin volta yükseltir.

Konjektör Regülatör nedir, ne işe verim?

Konjektör, şarj dinamosunun ürettiği akımı ve voltajı ayarlamak için kullanılan ufak bir parçadır.

Motor distrübitörü nedir, ne işe verim?

Motor distrübitörü, endüksiyon makarasıyla gelen yüksek voltajı bujilere dağıtarak ateşlemeyi sağlar.

Marş motoru nedir, ne işe verim?

Otomobilin anahtarını ilk çevirdiğinizde motorun çalışmasını sağlayan marş motoru, elektrik akımını doğrudan motora vererek ilk hareketi sağlar.

Enjeksiyon pompası nedir, ne işe verim?

Enjeksiyon pompası, motorinle çalışan taşıtlarda ateşleme sırasında şırıngaya yüksek tazyik altında motorin pompalayan parçadır.

Şırınga nedir, ne işe verim?

Yalnızca motorinli taşıtlarda bulunan şırıngalar, enjeksiyon pompasından gelen motorini ısınmış havanın üzerine püskürten personeldir.

Geleceğin motorları olarak gösterilen elektrikli motorlara yakından bakalım

İçten yanmalı motorların aksine mekanik parçaları bulunmayan elektrik motorları, elektromanyetik enerjiyi doğrudan hareket enerjisine dönüştürüyor. Genel olarak iki bileşenden oluşan bu motorlar, biri değişmez öbürü de hareket eden iki parçayla yüksek eforlar üretebiliyor. Elektrikli motorlarda bulunan bu iki ana bileşen ise stator ve rotor oluyor. 

Stator nedir, ne işe verim?

Elektrikli motorda manyetik alan oluşturmakla misyonlu olan stator, motorun hareket etmeyen parçasıdır. Statorda; stator çekirdeği, stator çerçevesi ve makara bulunur. Stator çekirdeği; içinden elektrik akımı geçen makaraları gözetirken stator makaraları elektromanyetik alan oluşturan binlerce geçirgen tel bulundurur.

Rotor nedir, ne işe verim?

Elektrikli motorun hareketli parçası ise rotor kısmıdır. Millete biçiminde bulunan stator çekirdeğinin içinde bulunan rotor, statordaki makaralar tarafından üretilen elektromanyetik alan sayesinde hareketli parçanın dönmesini sağlar. Rotor döndükçe motora bağlı olan çark ve dişlileri hareket ettirip kinetik enerji elde edilmesinin önünü açar.

Hibrit vasıtalar nedir, çalışma ilkeleri nelerdir?

İçten yanmalı motorla elektrikli motorun bir arada çalıştığı hibrit vasıtalar, tek bir motor yerine iki motorla çalışırlar. Elektrikli vasıtalar gibi harici olarak şarj edilmesine gerek olmayan hibrit vasıtalar, içten yanmalı motordan elde edilen eforla kendini şarj eder ve elektrikli taşıtlara göre daha ufak olan pilinde bu enerjiyi depolayarak vasıtaya ek efor sağlar. Hibrit ve elektrikli taşıtlarda fren yapıldığında da belli bir ölçüye kadar elektrik yapımı yapılabilir.

Otomobillerin en ehemmiyetli bileşeni olan motorlarla alakalı içeriğimizin burada sonuna geldik. Peki sizlerin usuna takılan noktalar oldu mu? Düşüncelerinizi yorumlar kısmında bizimle paylaşmayı unutmayın.

Kaynak: www.webtekno.com
URL: https://www.webtekno.com/araba-motor-nedir-nasil-calisir-h109144.html