Artık Terk Etmenin Yollarını Aradığımız Dünya Nasıl Oluştu? 4,6 Milyar Yılı 22 Dakikada Anlatıyoruz

Dünya; mutluluğumuzu, kederimizi afallamışlığımızı, aşklarımızı ve daha nice olayı yaşadığımız, şu ana dek içinde yaşam olduğunu bildiğimiz tek gezegen. Peki, şu anda kendisine aşırısıyla hasar verdiğimiz, yuvamız Dünya nasıl oluştu hiç merak ettiniz mi? Bugün sizlerle 4,6 milyar sene evveline gidip Güneş Sistemi’miz ve dolayısıyla Dünya’mızın nasıl oluştuğunu açıklayacağız. Usumuzun alamayacağı kadar çok uzun süreçlerden geçerek bugünlere gelen Dünya’mızı bu içeriğimizle beraber daha iyi tanıma olanağına sahip olacaksınız.

Yolculuğa başlamadan evvel

Bu uzun yolculuğa başlamadan evvel kahvenizi hazırlamanızı öneriyorum. Ayrıca benimle beraber bu yolculuğa çıkarken sizler için seçtiğim müziğin de tadını çıkarmanızı öneriyorum. Müziğe hemen alttan erişebilirsiniz:

Yuvamız Dünya nasıl oluştu?

4,6 milyar sene evvel: Güneş toz bulutuyla çevrili 4,5 milyar sene evvel: Dünya’nın gördüğü en büyük çarpışma ve Ay’ın doğumunun ilk adımları 3,9 milyar sene evvel: Gezegenin yüzde 70’ini kaplayan su alana giriş yapıyor 3,8 milyar sene evvel: İlk hayat öpücüğü 3,5 milyar sene evvel: Bakteri dağları 1,5 milyar sene evvel: Süper kıta Rodinya oluştu 750 milyon sene evvel: Rodinya ikiye ayrılıyor 650 milyon sene evvel: Kartopu dünyası 600 milyon sene evvel: Sıcaklaşan dünyada artık daha yavaş 540 milyon sene evvel: Kambriyen patlaması 460 milyon sene evvel: Ozon katmanı ve Gondvana Kıtası  375 milyon sene evvel: Yeryüzünde yaşam başlar 300 milyon sene evvel: Yaşamın olduğu yerde vefat da vardır 250 milyon sene evvel: Bazalt patlaması 200 milyon sene evvel: Gezegenin en uzun soluklu ve en büyük dominantları görülüyor 60 milyon sene evvel: Büyük göktaşı çarpması 47 milyon sene evvel: Tanıdık bir şeyler 20 milyon sene evvel: Bildiğimiz gezegen 4 milyon sene evvel: İnsanlara dair ilk adımlar 70 bin sene evvel: İnsanlar yayılıyor 40 bin sene evvel: Yeni bir buzul Günümüz: Bu özel gezegenin değerini öğrenelim

4,6 milyar sene evvel: Güneş toz bulutuyla çevrili

Güneş Sistemi’nin merkezindeki Güneş’e en yakın 3. gezegen olan Dünya’mızın tarihi çok daha öncekilere dayanıyor. Güneş, çevresindekiler toplayıp oluştuğunda ortada bir keşmekeş egemendi. Bu keşmekeş öylesine büyüktü ki Güneş’in çevreyi tamamen toz ve kayayla çevriliydi. İşte bütün de böyle bir noktada bu toz ve kaya parçaları birleşmeye başladılar. Birbirleriyle çarpışıp daha büyük oluyorlar, bunun tesiriyle çekim güçleri çoğalıp gelişmeye sürat kazanarak devam ediyorlardı. Dünya’mız da 4,6 milyar sene evvel bu yaradılış sürecinin içerisindeydi. Milyonlarca sene süresince devam eden bu keşmekeş sürecinin ardından Dünya’mız büyük bir lav topunu anımsayacak şekilde oluştu. 

4,5 milyar sene evvel: Dünya’nın gördüğü en büyük çarpışma ve Ay’ın doğumunun ilk adımları

Gezegenimiz ilk doğduğu sıralarda günümüzdeki güven aşılayan maviliğinden aşırısıyla uzak bir görünüme sahipti. Tamamen akışken lavdan oluşan Dünya’mız çok uzun seneler süresince Güneş’in ufak çocuğu gibi görünüyordu. Gezegenimizin bu yarıyılında ciğerlerimize sürüklediğimiz hava da yoktu. Yalnızca Karbondioksit, nitrojen ve su buğuyu vardı. Dünya, bundan 4,5 milyar sene evvel günümüzdekinden çok daha süratli dönüyordu. 1 gün yalnızca 6 saatte bitiriliyordu.

Dünya’mız böylesine büyük bir trajedinin içerisindeyken şu anda yaşansa hepimizi saniyeler içerisinde öldürecek bir olayla da karşı karşıya kaldı. Mars’ın ebadındaki Theia adlı gezegen, Dünya’ya çarptı. Bu çarpışma neticeyi Theia tamamen paramparça olurken, bu gezegenden kalan parçaların bir kısmı Dünya’ya katıldı. Bu çarpışma neticesinde Dünya’nın etrafını saran devasa toz bulutu ise zamanla bir araya gelerek dertli gecelerin yoldaşı Ay’ın oluşmasını sağladı.

3,9 milyar sene evvel: Gezegenin yüzde 70’ini kaplayan su alana giriş yapıyor

Günümüzden 3,9 milyar sene evvel gezegenimiz, Güneş’in yaradılışından kalan meteorlarla sanki bombardımana yakalanıyordu. Kocamanlı minikli düşen bu meteorlar, Dünya’mıza çok özel bir kargoyu taşıyordu: Su. Bu göktaşlarının her birinde çok az ölçüde su olsa da bu bombardımanın 20 milyon sene süresince çok sık bir biçimde asıllaşmaya devam ettiği düşünülüyor. Günümüzde bir meşrubat içtiğimizde, içinde bulunan suyun bundan milyarlarca sene evvel çok uzak noktalardan meteorlarla birlikte taşındığını unutmayın. 

3,8 milyar sene evvel: İlk hayat öpücüğü

Gezegenimiz çok uzun seneler süresince süren bombardımanın ardından sularla kaplandı. Bu yarıyılda başka olaylar da yaşanmaya başlıyor. Gezegenin kabuğunun altında mahsur kalan erimiş haldeki lavlar gezegenin yüzeyine çıkmaya ve volkanik ismeler oluşmaya başladı. Bu ismeler, gelecekte birleşerek ilk kıtaları oluşturacak.

Gezegenin yaradılışından beri yağmaya devam eden meteorlar, 3,8 milyar sene evvel çok özel bir kargo daha getirmeye başladı. Suyun içine düşen göktaşları, erken Dünya’nın okyanuslarına karbon, protein ve aminoasit taşıdı. Göktaşlarının taşıdığı aminoasitlerin yer aldığı okyanus, Dünya’nın katmanının altındaki çatlaklardan oluşan ısı sayesinde bir biçimde hayat oluştu. Bunun bütün olarak ne zaman ve nasıl reelleştiği hala çok tartışılan bir mevzu, ancak tek hücreli bakterilerin bu biçimde oluştuğu düşünülüyor.

3,5 milyar sene evvel: Bakteri dağları

Takribî 3,5 milyar evvel Dünya’mızın sığ sularında ilk bakteri dağları oluşmaya başladı. Bu bakteri dağları, Güneş ışığını glikoza çeviren bakterilerle doluydu. Bu oluşurken ortaya çok özel bir ürün de çıkmaya başladı: Oksijen. Bakteriler, Güneş’deri aldığı enerjiyi fotosentez yoluyla oksijene çevirerek Dünya’nın havasının oluşmasını sağladı. Bu süreç 2 milyar sene gibi çok uzun bir süreç aldı. Bitirildiğinde ise Dünya’da sağlam bir oksijen ambarı oluştu.

1,5 milyar sene evvel: Süper kıta Rodinya oluştu

Dünya ilk oluştuğu günden çok günümüzdeki haline daha fazla benzemeye başlıyor. 1 gün; 16 saat sürerken gezegenimizde hala karışık bir hayat bulunmuyor. Bu yarıyılda Dünya’nın kabuğu büyük plakalar halinde kırıldı ve okyanusların üzerindeki adaları milyonlarca sene içerisinde birleştirerek süper kıta Rodinya‘yı oluşturdu. Rodinya’nın yaradılışı takribî 400 milyon sene sürdü. 

750 milyon sene evvel: Rodinya ikiye ayrılıyor

750 milyon sene evvel, milyonlarca sene karar sürmüş süper kıta Rodinya, ikiye ayrıldı. Bu süreçte volkanik patlamalar başladı ve Dünya’nın atmosferi karbondioksit ile kaplandı. Bu karbondioksitin neticesinde asit yağmurları başladı. İlk safhada yağmurla gelen karbondioksit Dünya’nın kayaları tarafından hapsoldu.

650 milyon sene evvel: Kartopu dünyası

Dünya’nın en uzun ve soğuk buz devri bu yarıyılda başladı. Dünyanın tamamının binlerce metre kalınlığa sahip buz katmanıyla kaplandığı bu yarıyılda Güneş’deri gelen ısının neredeyse tamamı uzaya geri sevk edildi. Buzları kırıp ortaya çıkan volkanlar atmosfere yine karbondioksit püskürtmeye başladı. Bu sefer karbondioksiti emecek kayalar da bulunmadığı için atmosferin tamamı karbondioksitle kaplandı. Bu süreçte yaşanan kimyevi tepkin neticesinde eriyen buz çok ölçüde oksijen oluşmasını sağladı. 

600 milyon sene evvel: Sıcaklaşan dünyada artık daha yavaş

4 milyar yaşını geride vazgeçen Dünya, artık daha yavaş hareket etmeye başladı. 1 gün; takribî 22 saat sürüyor ve günler daha sıcak.

540 milyon sene evvel: Kambriyen patlaması

540 milyon sene evvel, sonunda çoklu organizmaları görmeye başlıyoruz. Buzul çağında okyanuslarda evrim geçirerek büyüyen yaşam, nebat ve hayvan olarak tek hücreli canlılardan çok hücreli organizmalara dönmüş vaziyette. Dünya’nın milyarlarca senede oluşturduğu oksijen seviyesindeki çoğalış, canlıların daha büyük ve karmaşık organizmalar olmasına izin veriyor. 

460 milyon sene evvel: Ozon katmanı ve Gondvana Kıtası

Takribî 460 milyon sene evvel yeni bir kıta oluştu. Günümüzdeki Antarktika, Avustralya, Afrika, Güney Amerika, Hindistan, Arabistan, Madagaskar gibi bölgelerin birleşmesi neticeyi oluşan bu dev Gondvana Kıtası, reelinde kara yaşamı için ergonomik olmalıydı, ancak ne yazık ki suların altındaki spektrum yeryüzünde bulunmuyor. Bunun nedeni ise Güneş’deri gelen ışınım. 

Dünya’mız bütün de bu yarıyıllarda günümüzde de hayati ehemmiyete sahip olan yeni bir kalkan oluşturmaya başladı: Ozon katmanı. Güneş’in ışınımlarla dolu ışınları oksijenle karşılaşınca ortaya ozon gazı çıktı. 120 milyon sene içerisinde iyiden iyiye kalınlaşan ozon katmanı, Güneş’deri gelen ışınımı yasakladı ve kara yaşamı için gezegeni uygun bir hale getirdi.

 375 milyon sene evvel: Yeryüzünde yaşam başlar

Dünya, ozon katmanından aldığı eşsiz kalkan da ilave edilince, yalnızca karada değil yeryüzünde de yaşam için ergonomik bir gezegen haline döndü. İlk başta yeryüzünde likenli nebatlar oluşmaya başladı. Ayrıca bu süreçte tetrapod sınan su hayatından kara yaşamına geçen omurgalı canlılar da çıkmaya başladı. Nebat yaşamının patladığı bu yarıyılda hayvanlar da aradan geçen milyonlarca sene içerisinde evrim geçirerek karaya uygun hale geldi.

300 milyon sene evvel: Yaşamın olduğu yerde vefat da vardır

Bu yarıyıllarda oluşan yoğun nebat örtüsü, günümüzde konutlarımızı ısıtmak, elektrik üretmek için kullandığımız kömürlerin oluşmasını sağladı. 

250 milyon sene evvel: Bazalt patlaması

Bundan 250 milyon sene evvel Sibirya’da bazalt patlaması oldu. Sanki tüm arazinin volkan dağı gibi patladığı bu olay, gezegenin değişik bölgelerini de etkiledi. Burada oluşan olay neticesinde dünyadaki hayvanların tamamı kül yağmurlarına mahsur kaldı. Sülfürik asit olarak yağan yağmur, küresel olarak dünyanın yeryüzündeki yaşamı tamamlama noktasına getirdi. Atmosferin sıcaklığını artıran bu olay, suyun buğulaşmasına da neden olmuştur. Atmosferin daha sıcak olmasından dolayı okyanuslar da oksijensiz kaldı ve oradaki yaşam da neredeyse yok olma noktasına geldi. Bu yarıyılda Dünya’daki yaşamın yüzde 95’inin yok olduğu düşünülüyor.

200 milyon sene evvel: Gezegenin en uzun soluklu ve en büyük dominantları görülüyor

Yaşanan büyük trajedinin ardından Dünya yine iyileşmeye başladı. Bu noktada ise yeni türler gezegende görülmeye başladı. Evet, dinazor devrinden bahsediyoruz. Permiyen yarıyılında hayatta kalan canlılardan evrim geçiren dinozorlar, milyonlarca sene süresince gezegenimizin egemeni oldular. Bu yarıyılda dünyanın kabuğu yine esnedi ve süper kıta pangeanın kırılmasına neden oldu. Bu kırılma neticesinde günümüzün orta doğusu olan Tetis adlı okyanus oluştu. Günümüzde Tetis’deri geriye kalanlar Akdeniz, Karadeniz, Aral Denizi ve Hazar Denizi’dir. Canlı yaşamının çok fazla olduğu bu bölgede, vefat da çok oldu. Günümüzde can veren bu canlıların viraneleri otomobillerimizi hareket ettirmek için lüzumlu benzin, su içtiğimiz pet şişe gibi alanlarda kullanılan petrol oldu.

60 milyon sene evvel: Büyük göktaşı çarpması

60 milyon sene evvel Dünya’mız hakkında en çok bildiğimiz olaylardan biri yaşandı. Dinozorların jenerasyonunun tükenmesine neden olan 11 kilometre uzunluğunda bir göktaşı Dünya’ya çarptı. Meksika Körfezi’ne çarpan bu dev göktaşı, milyonlarca nükleer bomba tesiri yarattı ve yalnızca çarptığı bölgeyi değil tüm dünyadaki yaşamı yine yok olmanın eşiğine getirdi. Bu facia, yer altında yaşayan memeli canlıların devrinin başlamasını sağladı. 

47 milyon sene evvel: Tanıdık bir şeyler

Trajedinin ardından kendini yine toplayan Dünya’nın atmosferi günümüzdekine çok benziyor. Sıcaklık 24 santigrat derece, günler ise 24 saatten kısa sürüyor. Bu süreçte hareket etmeye devam eden plakalardan Hindistan ve ve Asya plakasının çarpışması neticeyi Dünya’nın en büyük dağları ortaya çıkıyor. Evet, Himalayalar ve en büyüğü Everest‘deri bahsediyorum. Günümüzde bu sıradağlarda biriken kar, akarsulara akarak Dünya popülasyonunun neredeyse yarısının su gereksinimini karşılıyor.

20 milyon sene evvel: Bildiğimiz gezegen

20 milyon sene evvel, bildiğimiz gezegen genel hatlarıyla günümüzdeki halini aldı. Dünya’nın tarihine göre yakın yarıyıl olarak kabul edebileceğimiz bu tarih, insanlar için hala uzak bir geçmiş.

4 milyon sene evvel: İnsanlara dair ilk adımlar

Reelinde bundan sonrası bizim için ehemmiyetli gezegenimiz içinse çok minik bir süreç. 4 milyon sene evvel erken insan cinsleri ortaya çıkıp 2 ayak üzerinde yürümeye başladı. Evrimde asıllaşan bu ehemmiyetli adım, süregelen senelerde gezegenin yeni egemenlerini oluşturdu.

70 bin sene evvel: İnsanlar yayılıyor

Abuhavanın değişmesi deniz seviyesini düşürdü. Bunun neticesinde Afrika ve Arabistan arasındaki boşluk küçüldü. Homo Sapiens olarak adlandırılan yakın insanlar, düşük su seviyeleri sayesinde Afrika dışına çıkabiliyor. Bilim insanlarına göre Afrika dışındaki tüm insanlar, Afrika’dan göç eden 200 kadar insanın soyundan geliyor.

40 bin sene evvel: Yeni bir buzul

Bundan 40 bin sene evvel Kuzey Yarımkürede buzul çağı başladı. Bu süreç takribî 20 bin sene süresince devam etti. Bu buzul çağında insanlar buz üzerinden Amerika kıtasına geçmiştir ve insanlık bu sayede tüm dünyaya yayılmıştır.

Günümüz: Bu özel gezegenin değerini öğrenelim

Sizlerle uzun bir yolculuğa çıktık. Bu eşsiz gezegenin başından geçenleri gördük. “Ben bu gezegene hükmediyorum” diyen nice canlının yok olduğunu gözlemledik. 4,6 milyar senelik yolculukta gördüğümüz her şey bizi ve gezegenimizi özel kılıyor. Bilim insanlarına göre gezegenimizin önünde takribî 4,5 milyar sene daha ömür var. Anlayacağınız gezegenimiz bir biçimde hayatta kalacak, onun üzerinde konuk olarak yaşayan bizler ise ona ne kadar ayak uydurabiliriz öğrenilmiyor. Şayet tek yuvamız olan Dünya’yı gözetmek ve bizim için yaşanabilir halde yakalamak istiyorsak, şu an yaptığımız pek çok şeyi değiştirmemiz gerekiyor. Dünya’mızı lekelemeyi vazgeçip, onu ve kendimizi korumaya başlamalıyız. 

Ayrıca bu mevzudaki en doyurucu kaynak olarak kabul edebileceğimiz National Geographic’in “Dünya: Bir Gezegenin Yaradılışı” evraksalını izlemenizi öneriyorum. 

Kaynaklar:

National Geographic: “Earth: Making of a Planet”

Kaynak: www.webtekno.com
URL: https://www.webtekno.com/dunya-nasil-olustu-h109737.html