‘Yaşlı fobisi’ giderek yayılıyor

Bu hafta üzerinde konuşacağımız konu Türkiye’de henüz gerektiği önemi görmeyen, ABD ve Avrupa’da da yeni yeni önemi anlaşılmaya başlanan bir konu; ageism. Ageismin Türkçe bir karşılığı henüz yok. Gelin biz buna ‘yaşa bağlı negatif ayrımcılık’ diyelim. Daha kısa bir isim elbet bulanacaktır ya da dünya literatüründe olduğu gibi ageism diye anılmaya devam edecektir. Yaşa bağlı negative ayrımcılık ilk olarak 1969 yılında Robert Neil Butler tarafından yaşlıların günlük hayatta maruz kaldıkları eşitsizlikleri tanımlamak için kullanılıyor. Konuyu biraz daha açarsak, özellikle 50 yaş ve üzerindeki kişilere karşı hem hayatın içinde hem medyada hem sosyal medyada yapılan ayrımcılıkları içeriyor. Mesela bir iş başvurusunda bulunduğunuzda yaşınız 50 ise başka, 28 ise başka sonuçlar alırsınız. Her iki kişinin eğitim durumu aynı olsa bile 28 yaşa öncelik verilir. Eğer siz de ‘tabi ki onu seçmek daha mantıklı’ diyorsanız, kendinizi ageism açısından kontrol etmenizde ve geliştirmeye çalışmanızda fayda var. Ayrıca 50 yaştan başlayarak, bu yaştan sonraki kişilere sağlıkları tamamen yerinde de olsa, sağlıklarının artık iyi olmayacağı ima edilir veya sağlıklarının zaten iyi olmadığının tahmin edilerek davranılır. Bu da ageism türlerinden birisi. Yine aynı şekilde özellikle sosyal medyada ileri yaşlı kişilerin aşağılanması, kapasitelerinin düşük olduğunun ima edilmesi, teknolojiye adaptasyonları ile dalga geçilmesi de ageisme giriyor.

Her iki ülkede de yaşayan birisi olarak (Türkiye ve ABD) benim bu konudaki kişisel tecrübelerim oldukça fazla ve keskin. Tabi ki bu kadar tecrübeli olmamda demans hastaları ile çalışmam da etkilidir. Özellikle belli bir yaş sonrası herkese hakaret amaçlı ‘bunak’ denilmesi, sosyal medyada 35 yaşındaki bir kadına bile ‘Sen bu işleri bırak teyze’ gibi yakıştırmalar yapılması (burada artı cinsiyetçilik de var), 60 yaşını geçen herkese köşe minderi muamelesinde bulunulması verebileceğim örneklerden bazıları.

University of Oklahoma, Norman ve University of Michigan’da bu anlamda bir çalışma yapılmış. Ellerindeki 2 bin kişilik 50-80 yaş arası kişiye, günlük karşılaştıkları yaşa bağlı negative ayrımcılıkla ilgili bir anket düzenlenmiş. Ankette en yüksek skor alanların (en fazla ayrımcılığa uğrayanlar) fiziksel veya zihinsel sağlıkları çok iyi olmayanlar ya da kronik sağlık sorunları yaşayan depresyondaki kişiler olduğu tespit edilmiş. Çalışmanın yürütücülerinden Dr.Julia Ober Allen, yaşa bağlı negatif ayrıma maruz kalmanın, kronik sağlık sorunlarını tetikleme ihtimalinin de göz önünde bulundurulması gerektiğini belirtiyor. Bu yüzden toplumda ageisme karşı farkındalık kazanmanın öneminden bahsediyor. Çalışmayı yürüten ekip geçtiğimiz yıl Everyday Ageism Scale (günlük yaşa bağlı ayrımcılığa maruz kalma skalası) adında 10 soruluk bir değerlendirme geliştiriyor. Anket sonuçlarına göre çalışmaya katılanların yüzde 93’ü bu 10 ageism formundan en az bir tanesini yaşamış olarak tespit edilmiş. Çalışmaya katılanlar içerisinde en fazla maruz kalınan ageism formunun (yaklaşık yüzde 80) sağlık problemleri ile ilgili ön yargılar olduğu tespit edilmiş. Halbuki çalışmaya katılanların yüzde 83’ü sağlık durumlarında önemli bir sorun olmadığını vurgulamışlar. Bu da bize ön yargıların düşüncelerimizi ne kadar fazla şekillendirdiğini gösteriyor. Çalışmaya katılanların yüzde 65’i ise günlük hayatlarında/medyada/sosyal medyada çok defa yaşlıların görüntüsü ile ilgili kötü şakalara maruz kaldıklarını belirtmişler. Size yabancı geliyor mu? Bence şu an aklınıza günlük hayatta duyduğunuz birçok tanım gelmiştir. Ben bu ageism konusunda daha çok yazacağım gibi görünüyor. Unutmayın bu hayatı her yaştan insanla ve her çeşit canlıyla eşit olarak paylaşıyoruz. Hiç kimse diğerinden üstün değildir. Eşitlik ilkesini her alanda benimsemek medeniyetin en temel göstergesidir. Dünyanın daha medeni bir hale gelmesi için hepimiz el birliğiyle çaba göstermeliyiz.

DR. SEVDA SARIKAYA / AKŞAM GAZETESİ

Kaynak: www.sacitaslan.com
URL: https://www.sacitaslan.com/yasli-fobisi-giderek-yayiliyor-haberi-550843