Yetersiz uyku Alzheimer riskini artırıyor

Bir seneyi aşkın bir zamandır, tüm dünya için çok yeni ve ne yapacağımızı öğrenemeyeceğimiz bir yarıyıldan geçiyoruz. Konutta geçirilen müddet çoğalınca uyku meseleleri de kaçınılmaz oluyor. Bu hafta uykunun vücudumuz üzerindeki inanılmaz tesirinden bahsedeceğim. Daha evvel beynin kendi kendini yenilemesi ile alakalı bir hayli yazı yazdım. Nöroplastisite ismi verilen bu kendini yenileme, hakikatinde beyin hücrelerinin kendi aralarında yeni iletişimler oluşturması ile asıllaşıyor. Her yeni bildiğimiz bilgi beyinde yeni iletişimler oluşmasına vesile oluyor.

‘Sinaptik homeostaz kuramı’ ismi verilen bir varsayım var. Bu varsayıma göre nöroplastisite ile beyinde yeni iletişimler oluşurken, afaki olan irtibatlar da ortadan kaldırılıyor. Başka Bir Deyişle bir nevi paklik yapılıyor. Bunu bilgisayarınızın çok dolan hafızasını arınmak için yaptığınız operasyon gibi düşünün. Böylece bilinen lüzumlu bilgiler iyice yerleşiyor, afaki olanlar uzaklaştırılıp kafa karmaşıklığı önleniyor. Uyku bu operasyonun asıllaşmasında büyük ehemmiyet taşıyor. Zekâmızı lekelilikten temizletiyor. Hakikatinde bunu dolaysız beynimizi zehirli maddelerden arınarak da yapıyor. Yapılan çalışmalar noksan REM uykusunun beyinde amiloid plak birikimine neden olarak Alzheimer hastalığı tehlikesini artırdığını gösteriyor. Uykunun REM fazı bilme ve bilinen bilgilerin uzun süreli belleğe geçişi için de çok ehemmiyetli.

Uyku sırasında tüm uzuvlarımızda yenilenme oluyor. Özellikle 23:00-3:00 arası uykunun noksan olması, ihtiyarlamayı süratlendirdiğine dair çalışmalar var. Tabi burada şahsi beden uyku saatlerini değil geneli baz alarak konuşuyorum. Bu mevzuyu daha evvel köşeye taşımıştım. Bazı bireylerin uyku siklusu değişiktir. Geç uyuyup geç uyanabilirler ve gayet zinde olurlar. Ehemmiyetli olan uykuda geçirilen zamanın nitelikli uyku ile geçirilmiş olması. Nitelikli uyku, duygularımızı daha kolay hakimiyet edebilmemizi sağlıyor, yanlış kararlar verme ihtimalimizi de düşürüyor. İyi yatamadığımızda daha duyarlı oluruz, kolay ağlayabiliriz ya da sıradanda makûsa yormayacağımız bir tavrı yanlış açıklayabiliriz. Niteliksiz uyku, anksiyete bozuklukları ve bunalım tehlikesini de artırıyor. Yoğun stresli yarıyıllarda uyku stresten uzaklaşmayı sağlar. Böylece stres hormonlarının neden olacağı makûs tesirlerden bir nebze korunmuş olunur.

Şahsa göre değişmekle beraber vasati uyku lüzumu bir yetişkin için 7-8 saattir. Uyku, metabolizmayı balansta yakalamada da büyük ehemmiyete sahiptir. İştah artıran hormon grelin ve iştahı baskılayan hormon leptinin emin bir denge içerisinde geçimli çalışmasını sağlar. Şayet bu denge bozulursa yoğun şekerli, karbonhidrattan zengin yiyeceklere karşı bir düşkünlük büyür.

Yatmadığınız gecelerin sabahına dikkat ederseniz genelde karbonhidrat içerikli yiyecekleri canınızın sürüklediğini fark edeceksiniz. Bu hormonların balansının bozulması neticesinde kesintisiz yeme isteğinden dolayı istenmeyen ölçülerde kilo alımı asıllaşabilir. Aynı biçimde gecede 5 saatten daha az yatan yetişkinlerde diyabet hastalığı tehlikeyi de çoğalıyor. Uykusuzluk inflamasyon çoğalışına neden olarak, tiroid problemleri ve migren hamlelerini tetikleyebiliyor. Bağışıklık sistaminin zayıflamasına neden olarak hastalıklarla çaba eforunu düşürüyor. Carnegie Mellon Üniversitesi’nde yapılan bir çalışmada gecede 7 saatin altında yatanların 3 kat daha fazla soğuk algınlığı geçirdiği saptanmış. Aynı nedenden, pandemi yarıyılında uykusuz kalmak da covid enfeksiyonu ihtimalini de artırabilir.

DR. SEVDA SARIKAYA / AKŞAM GAZETESİ

Kaynak: www.sacitaslan.com
URL: https://www.sacitaslan.com/yetersiz-uyku-alzheimer-riskini-artiriyor-haberi-532474